Zgodnie z przeprowadzoną z Panem Dyrektorem rozmową przesyłam informację dot. życia i twórczości Zenona Wasilewskiego, absolwenta Państwa Szkoły oraz kilka zdjęć obrazujących jego działalność jako reżysera filmowego i malarza.
Z poważaniem
Magdalena Jarosławska-Kasprzyk
BIOGRAFIA ZENONA WASILEWSKIEGO, MATURZYSTY GIMNAZJUM MĘSKIEGO WYDZIAŁU SEJMIKU POWIATOWEGO w OSTROWI MAZOWIECKIEJ rocznik 1924
Zenon Wasilewski, pionier polskiego filmu lalkowego, a także malarz, satyryk i karykaturzysta, urodził się 30 października 1903 r. jako drugie dziecko Heleny, Karoliny z Waksmańskich i Franciszka Wasilewskiego. Lata 1903 – 1914 spędził w Sosnowcu wraz z rodzeństwem: siostrami Izabelą (moją babcią) i Ireną oraz bratem Mieczysławem. Następnie rodzina mieszkała Sędziszowie i Kozienicach. W latach 1921 – 1922 pobiera prywatne lekcje rysunku u Konrada Krzyżanowskiego. Naukę przerwała śmierć nauczyciela. Trwały one krótko, ale Zenon Wasilewski wyniósł z nich wiele korzyści, które były cennymi wskazówkami na dalszą jego drogę artystyczną. W 1924 r. zdaje maturę w Gimnazjum Męskim Wydziału Sejmiku Powiatowego w Ostrowi Mazowieckiej i rozpoczyna studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Jednak trudności finansowe zmuszają go do porzucenia studiów i wyjazd do Bąkowca, gdzie mieszkała jego matka. Aby się utrzymać i pomóc matce podejmuje kolejno pracę w charakterze nauczyciela w Zajezierzu, Pionkach i Gniewoszowie, jednocześnie studiując zaocznie polonistykę. W sierpniu 1926 r., po śmierci matki wraca do Warszawy, gdzie nawiązuje współpracę z pismem satyrycznym „Cyrulik”, a następnie od 1936 r. ze „Szpilkami”. Nawiązuje też współpracę z wytwórnią filmów reklamowych Trio-film, dla której realizuje cztery reklamówki kukiełkowe. Przygotowuje się też do realizacji większego filmu o smoku wawelskim.
W obawie przed represjami za antyhitlerowską twórczość satyryczną, 9 września 1939 r. opuszcza Warszawę. Przez Ukrainę udaje się do ZSRR, gdzie w Zagłębiu Donieckim spędza wojnę, pracując jako tokarz. W wolnych chwilach dużo rysuje. W listopadzie 1944 r. wraca do Polski i podejmuje pracę grafika w organizującym się muzeum na terenie byłego obozu koncentracyjnego na Majdanku w Lublinie.
W styczniu 1945 r. w Lubelskim Domu Żołnierza zostaje otwarta indywidualna wystawa karykatur Zenona Wasilewskiego. W początkach marca 1945 r. wyjeżdża do Warszawy, a w sierpniu 1945 r. przenosi się do Łodzi, gdzie będzie mieszkał do końca życia. W Łodzi nawiązuje kontakt z Wytwórnią Filmową Wojska Polskiego, przekształconą w listopadzie 1945 r. w Film Polski i zostaje przyjęty na etat reżysera filmów lalkowych. W lipcu 1946 r. rozpoczyna pracę nad pierwszymi filmami w prowizorycznym atelier przy ul. Kilińskiego w Łodzi. Następnie w swoim mieszkaniu w Łodzi przy ul. Radwańskiej 25 realizuje pierwszy film animowany „Za króla Krakusa”, który przyniósł polskiej kinematografii pierwsze laury na arenie międzynarodowej. Datę jego ukończenia (listopad 1947r.) przyjęło się uważać za początek polskiej państwowej kinematografii animowanej.
W latach 1947 – 1966 pracując w łódzkiej wytwórni filmowe SE-MA-FOR realizuje 21 filmów lalkowych, z których najbardziej znane to:
– „ Za króla Krakusa”, III nagroda na festiwalu w Bahia (Brazylia), jest to pierwsza nagroda dla polskiego filmu animowanego na forum międzynarodowym,
– „Dwie Dorotki”, wyróżnienie na festiwalu w Warszawie w 1957 r.
– „ Czarodziejskie dary”, nagroda na festiwalu w Wenecji w 1957 r.
– „Kotek Napłotek”,
– „ Uwaga diabeł”,
– „ Zbrodnia na ulicy kota Brzuchomówcy”.
W 1952r. na I Ogólnopolskiej Wystawie Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej w Warszawie prezentuje laleczki z drewna i projekty scenograficzne. Od czerwca tego roku przebywa we Wrocławiu, gdzie realizuje Opowieść Michałowicką, swój pierwszy film kolorowy.
W uznaniu zasług na polu filmu animowanego zostaje odznaczony:
– 28 lutego 1955 r. medalem 10-lecia Polski Ludowej,
– 22 lipca 1955 r. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski,
– 30 października 1962 r. otrzymuje Honorową Odznakę Miasta Łodzi.
W maju 1965 r. uczestniczy w wystawie Malarstwo XX- lecia PRL w warszawskiej Zachęcie.
Ukoronowaniem jego twórczości jest przyznana przez Ministra Kultury i Sztuki w dniu 22 lipca 1965 r. Nagroda II stopnia za twórczość artystyczną w dziedzinie filmu i telewizji za całokształt twórczości w dziedzinie filmu animowanego.
Oprócz filmu w sferze jego zainteresowań było malarstwo, karykatura i rysunek. Pozostawił po sobie blisko 40 obrazów olejnych i prawie 300 rysunków wykonanych różną techniką. Staraniem mojego ojca Jana Jarosławskiego we współpracy z Muzeum Historii Miasta Łodzi zorganizowane były w Łodzi dwie pośmiertne wystawy twórczości Zenona Wasilewskiego:
– w styczniu 1969 r. duża wystawa malarstwa, rysunku i scenografii do filmów, które zrealizował,
– w listopadzie 1966 r. wystawa karykatury, filmu i malarstwa.
Zenon Wasilewski zmarł na zawał 17 kwietnia 1966 r. w Łodzi i jego grób znajduje się na cmentarzu katolickim w Łodzi przy ul. Ogrodowej, którym opiekuję się.
29 grudnia 2014 r. Szkoła Podstawowa nr 36 w Łodzi decyzją Rady Miejskiej przyjęła za swojego patrona Zenona Wasilewskiego. O nadanie imienia wystąpiły Rada Pedagogiczna, Rada Rodziców i Samorząd uczniowski, a na sztandarze szkoły znajduje się postać Króla Krakusa, bohatera pierwszego filmu lalkowego jego autorstwa.
W 2018 r wyd. BOSZ przy współudziale Muzeum Plakatu w Warszawie-Wilanowie wydało publikację „Oto sztuka polskiego plakatu”, w której wśród 1724 reprodukcji prac kilkuset artystów zgromadzonych w kilkunastu kolekcjach w Polsce i na świecie umieszczono pracę Zenona Wasilewskiego – plakat pt. „Bądź czujny, wilkołaki działają”.
Opracowała na podstawie posiadanych materiałów
Magdalena Jarosławska- Kasprzyk, wnuczka Izabeli Wasilewskiej, siostry Zenona Wasilewskiego
Warszawa 11 lipca 2021 r.
